ساختمان

با خدا باشو پادشاهی کن بی خدا باشو هرچه خواهی کن

ساختمان

با خدا باشو پادشاهی کن بی خدا باشو هرچه خواهی کن

عوامل مو ثر در مقاوم سازی ساختمان

: مهندس مصطفی تیموری عضو هیئت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان زنجان و مدیر امور شهرستان های سازمانمهندس مصطفی تیموری عضو هیئت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان زنجان و مدیر امور شهرستان های سازمان

 

در تمامی جوامع انسانی با فرهنگ و تمدنهای مختلف نه تنها جان انسانها بلکه حفاظت گیاهان و جانوران نیز بعنوان یک ارزش و حتی قانون پذیرفته شده است و با پیشرفت جوامع بشری این ارزش نیز بیشتر میشود . انتظار میرود در جامعه اسلامی با توجه به توصیه های موکد آن به حفظ جان انسانها این مهم مورد توجه ویژه قرار گیرد ولی متأسفانه واقعیّت این طور نیست .

سوال اینست که از کجا باید شروع کرد ؟ اکثر مردم موتور سیکلت را بعنوان یک وسیلة نسبتاً ارزان و کارساز در ترافیک شهری قبول دارند و امروزه در شهرهای پر جمعیت از جمله تهران مورد استفادة فراوان دارد و حتی در محدودة مرکزی شهر به عنوان تاکسی از آن استفاده میشود . سالهاست راهنمایی و رانندگی با استفاده از ابزارهای مختلف نظیر رسانة عمومی ، پلیس و مطبوعات ، راکبین موتور سیکلت را تشویق به استفاده از کلاه ایمنی میکنند و حتی گاهاً در این کار متوسل به زور میشوند تا بتوانند با حفاظت از عضو ارزشمند بدن و پیش گیری از صدمات مغزی که معمولاً در مواقع تصادف در معرض خطر و ضربه است آمار تلفات را کم کنند .نظیر همین کار در استفاده از کمربند ایمنی توسط راننده و سرنشینان اتومبیل ها وجود دارد . علیرغم تأکید آیین نامه های راهنمایی و رانندگی مبنی بر اینکه استفاده از کلاه و کمربند ایمنی در حفظ جان سرنشینان اهمیت بسزایی دارد ولی یک واقعیت بسیار تلخ نشان میدهد که مردم ما اهمیتی به کلاه و کمربند ایمنی قائل نیستند .این سهل انگاری ها در کارگاههای تولیدی برای کارگران نیز وجود دارد . عدم استفاده از کفش ایمنی ، کلاه ایمنی ، دستکش مناسب ، عینک ایمنی و گوشی محافظ ، در اکثر کارخانه ها نشان از یک معضل بزرگ دارد و آن عدم توجه به سلامت خود و در نتیجه جامعه است !
انسانهایی که در کارگاه کفش ایمنی نمی پوشند و از عینک و دستکش برای حفاظت چشم ودست خود استفاده نمیکنند و در موقع رانندگی هم از کلاه یا کمربند ایمنی استفاده نمی نمایند طبیعی است یک محیط با ریسک بسیار بالایی را برای زندگی خود فراهم می کنند ، در مواقع ساخت و ساز نیز به مقاومت بنا و مقررات ملّی ساختمان توجه نمی کنند ، چون به صورت مقطعی و کوتاه مدّت به مسئله نگاه میکنند و چیزی به نام پیشگیری و یا حوادث غیر مترقبه در قاموس آنها جای ندارد .
سالانه حدود 30 هزار نفر در تصادفات جاده ای جان خود را از دست می دهند و بیش از چهار برابر این مقدار هم مصدوم میشوند ، در نتیجه بیش از 100 هزار خانواده در ایران دچار مصیبت و یا مشکلات ناشی از تصادف می شوند که یکی از دلایل مهم این حجم تلفات جاده ای در ایران عدم رعایت اصول ایمنی در رانندگی است .کشور عزیز ما ایران با اینکه دارای ذخایر عظیم نفت و گاز و معادن مختلف و طبیعت چهار فصل است امّا عبور چندین گسل زلزله از جمله گسل رشته کوههای البرز و زاگرس از نقاط پر جمعیت آن ویا بهتر بگوییم تمرکز جمعیت در اطراف این گسلها خطرات با لقوه ای برای مردم ما ایجاد کرده است .
بیش از 76 درصد شهر های کشور در پهنة پر خطر و بقیة شهر ها در پهنه های متوسط و کم خطر ساخته شده اند که این خود زنگ خطری برای صنعت ساختمان سازی در کشور است .
در کشور ما با خصوصیات ذکر شده قانون نظام مهندسی ده ساله و سازمانهای نظام مهندسی ساختمان حداکثر بیست ساله اند ، شهرهای ما دارای بافت فرسوده و سستی هستند که بازسازی آنها علاوه بر هزینه ها مشکلات خاص خود را دارد .
یک متخصص ژاپنی می گوید آنچه ما را می کشد زلزله نیست بلکه ساختمانی است که بطور غیر اصولی بر روی زمین ساخته ایم زلزله حرکت طبیعی و اجتناب ناپذیر لایه های درونی زمین است که بخشی از نیرو و حرکات جانبی آن بر روی سطح زمین منتقل می شود بنابراین نمی توان از وقوع آن جلوگیری کرد ولی ساختمان سازی بعنوان یک فعالیت علمی و فنی که تخصصهای بسیاری در طراحی و ساخت آن بکار می رود امروزه اهمیت فراوانی پیدا کرده است که با پیشرفت علم و فن تحولات بنیادین در آن ایجاد شده است .
در جامعه ما اگر فرض کنیم یک نفر بطور متوسط ماهانه 400 هزار تومان حقوق دریافت می کند درآمد سالانه ایشان حدود 5 میلیون تومان است یک آپارتمان کمتر از صد متر مربع در جای متوسط شهرما به قیمت تقریبی 45 میلیون تومان معامله می شود این شخص برای خرید یک‌ آپارتمان حداقل نه سال باید بدون وقفه و یا هزینه های اضافی دیگر کار کند البته به این مبلغ و زمان باید میزان تورم و هزینه های دیگر را نیز افزود . پس بنابراین یک سوم از دست رنج دوران خدمت این شخص صرف خرید یک واحد مسکونی می شود .
و اگر اجاره را در نظر بگیریم هزینه اجاره یک واحد مسکونی در مناطق متوسط شهر حدود 250 هزار تومان است یعنی بیش از 60 درصد درآمدهای شخص صرف پرداخت هزینه های اجاره مسکن می شود .
اما صرف نظر از این موضوع مسکن جایی است که جان و مال مردم در آن نگهداری می شود و باید در ساخت و ساز آن دقت بیشتری شود ولی هرساله با بروز زلزله در نقاط مختلف کشور شاهد تخریب شدید ساختمانهای عمومی و دولتی هستیم و تلفات بالای انسانی در زلزله گویای غیر مقاوم و غیر اصولی ساخته شدن بسیاری از ساختمانها در ایران است ،چرا باید تلفات یک زلزله 5/7 ریشتری در ژاپن و در یک منطقه پر جمعیت آن کمتر از 5 نفر ولی تلفات یک زلزله حدود 2/7 ریشتری در بم بیش از 20 هزار نفر باشد ؟
بطور کلی حدود دوازده عامل در مقاوم سازی ساختمانها نقش اساسی دارند که با رعایت آنها با توجه به پیشرفت علم بشری بخش عمده ای از تلفات و خطرات زلزله قابل پیشگیری است .

 

1)اهمیت به سلامت انسانها با تکیه بر وجدان بیدار انسانی : اصل اول در هر کاری در آموزه های دینی ما نیّت درونی و باور قلبی است در صنعت ساختمان اول باید حفظ زندگی انسانها با توجه به احادیث مختلف مذهبی و دینی بطور جد مورد توجه قرار گیرد باید زلزله را باور کرد و اذهان مردم را در باره ضرورت مقاوم سازی ساختمان در مقابل حوادث طبیعی روشن کرد .

 

2)افزایش آگاهی عمومی آحاد جامعه : باید عموم مردم مخصوصاً کارفرما را نسبت به مسائل مختلف ساختمان و مقاوم سازی آن آگاه کرد و اطلاعات عمومی او را در خصوص نحوه طراحی ، اجرا و نظارت و اجرای ساختمان بالا برد و همچنین خطرات ناشی از بناهای سست و بی پایه را یاد آور شد ، خطرات زلزله و امکان پیشگیری از خطرات آن را با طراحی و اجرای صحیح به کارفرما یاد آور شد و حقوق متقابل کارفرما و بهربرداری از ساختمان را بطور جدی مطرح و پیگیری نمود .

 

3)توجه به موقعیت زمین از لحاظ لرزه خیزی : همانطوریکه قبلاً ذکر شد تقریباً تمام نقاط ایران کم و بیش با خطر وقوع زلزله مواجه هستند بنابراین باید موقعیت زمین ساختمان را از لحاظ میزان لرزه خیزی شناسایی کرده و سپس برای طراحی سازه تصمیم گرفت و ضریب اطمینان مناسبی را در طراحی منظور کرد .

 

4)مکانیک خاک و کنترل کیفی مقاومت زمین : در ساختمانهای بلند طبقه لازم است قبل از تصمیم قطعی و طراحی سازه آزمایشات ژئو تکنیک جهت تعیین نوع خاک و شناخت خواص زمین مورد نظر پروژه انجام شود و نتایج آن در طراحی سازه مخصوصاً فونداسیون ساختمان مورد استفاده قرار گیرد .

 

5)ارگانهای ذیربط : نهادهایی که بنوعی در ساخت و ساز ها بطور مستقیم و یا غیر مستقیم دخیل هستند مانند سازمانهای نظام مهندسی ، مهندسین مشاور ، شهرداریها ، سازمان مسکن و شهرسازی ، اداره کل استاندارد و دفتر فنی استانداری وزارت بازرگانی باید در انجام وظایف نظارتی خود بیش از پیش کوشا بوده و نگرش خود را بر حفظ سرمایه ملی که در ساختمانها بکار می رود و همچنین جان انسانهایی که از آنها استفاده می کنند تعریف کنند

 

6)طراحی و محاسبه : براساس نتایج آزمایشات ژئو تکنیک و موقعیت منطقه از لحاظ زلزله خیزی با رعایت مقرارات ملی ساختمان و آئین نامه 2800 نسبت به محاسبه و طراحی ساختمان اقدام می شود اگر اصول فنی در طراحی و اجرا مورد توجه قرار گیرد می توان با ضریب اطمینان بالایی نسبت به پایداری سازه اطمینان حاصل کرد .

 

7)طراحی تاسیسات الکتریکی و مکانیکی مناسب : یکی دیگر از عوامل بهبود کیفیت و یا حفظ کیفیت ساختمان این است که باید تاسیسات ساختمان متناسب با نوع ساختمان و بصورت اصولی طراحی شده باشد تا به مرور زمان مشکلاتی را در نگهداری و عمر مفید ساختمان بوجود نیاورد .

 

8)اجرای صحیح ساختمان : طرح درست لازم است ولی کافی نیست باید در فرآیند ساخت و ساز از نیروهای ماهر و نیمه ماهر استفاده کرد و اولویت در نگرش سازنده پایداری سازه باشد نه کسب سود کلان ، امروزه صنعت ساختمان ما از سه گروه ضربه می بیند : گروه اول سازندگان خرد هستند که چون از گروههای کم در آمد شهری هستند جهت پوشش هزینه های ساخت از پی و دیوارهای نسبی آن کم می کنند تا قیمت تمام شده را کاهش دهند و در نتیجه پایداری سازه ضعیف می شود و دلیل آن را ضعف بنیه اقتصادی خود اعلام می کنند ، برای حل این مشکل دو راه کار وجود دارد ، یا باید از لحاظ فرهنگی مردم قبول کنند که با پول کم نباید خانه سست درست کنند و یا باید آنها را از لحاظ مالی توانمند کرد ، همچنین گرایش مردم را از توجه بیشتر به ظاهر ساختمان و نمای خوشایند به دقت در اساس ساختمان تغییر داد و اما گروه دوم افراد سود جو و یا به اصطلاح بساز و بفروش هستند که اکثریت آنها منافع شخصی را بعنوان اولین و تنها هدف خود تعریف کرده اند ، در نتیجه با انتخاب مصالح نا مرغوب و یا کاهش کمیت و کیفیت پی و ستونها و تیرهای سازه کیفیت آن را پائین می آورند . راه حل این موضوع استفاده از مجریان ذیصلاح و متخصص در ساخت و ساز ها و همچنین آموزش و تعیین صلاحیت استاد کاران و کارگران شاغل در این بخش می باشد .گروه سوم آنهایی هستند که نیت قلبی و یا عمدی و نیز مشکل مالی برای کاهش کیفیت ندارند ولی نا آگاهی آنها و سوء استفاده سایر عوامل باعث افت کیفیت ساختمان ساخته شده توسط آنها می گردد .

 

9)مصالح ساختمانی استاندارد : یکی از مهمترین عوامل کیفیت هر کالا مواد اولیه ای است که در ساخت آن بکار می رود و ارتباط مستقیم با کیفیت کالای نهایی دارد و در صنعت ساختمان هم باید مصالح ساختمانی مانند : آهن ، میلگرد ، سیمان ، ماسه و آجر دارای کیفیت مطلوب و استاندارد باشند تا محصول نهایی که ساختمان خواهد بود دارای کیفیت قابل قبولی باشد .در این راستا باید آزمایشگاههای کنترل کیفی و دستگاههای نظارت مختلف بر کیفیت تهیه و توزیع مصالح ساختمانی نظارت مستمر داشته باشند . که در جامعه ما به نظر می رسد یک نهاد و یا سازمانی باید مسئولیت موضوع را بر عهده گرفته و با اجباری نمودن استانداردها گام اساسی در بهبود کیفیت مصالح ساختمانی بردارد .

 

10) آزمایشات کنترل کیفی حین اجرا : یکی دیگر از عوامل مهم در مقاومت سازه ها آزمایشاتی است که باید در حین ساخت مراحل مختلف سازه باید از کیفیت اجرای ساختمان انجام شود که مهمترین آنها تست های مرحله ای بتن و تست جوش و آرماتور می باشد که متاسفانه در اکثر شهرها بجز مراکز استان چنین آزمایشگاهی وجود ندارد .

 

11) نظارت بر اجرا : هر شخصی خود و منافعش را بیشتر از دیگران و منافع آنها دوست دارد بنابراین اکثریت قریب به اتفاق تولید کنندگان و سازندگان اگر شخص بیطرفی بعنوان ناظر بر عملکرد او وجود نداشته باشد دچار وسواس شده و از کیفیت ساخت و ساز کالا می کاهد که لازم است با انتخاب ناظر بی طرف و مجرب نظارت همه جانبه و مداوم بر عملکرد سازنده ایجاد شود و در نتیجه بخشی از مشکلات کیفی بوجود نیاید ، در اینجاست که اهمیت کار ناظرین ساختمان بعنوان مهمترین عامل کیفیت ساختمان بیش از بیش مشخص می شود . و این مهم باعث شده است که در برخی کشورها پلیس ساختمان به وجود آید که با قاطعیت تمام در این زمینه فعالیت می کند و موجب افزایش کیفیت ساخت می شود .

 

12) آئین نامه ها و مقررات : یکی از اصول مهم کیفیت در هر کاری قوانین و مقرراتی است که طراحی و اجرا بر اساس آن شکل می گیرد ، در صنعت ساختمان نیز خوشبختانه به همت وزارت مسکن و شهرسازی قوانین و مقررات ملی ساختمان و آئین نامه 2800 تدوین و در اختیار عموم قرار گرفته است امید است مهندسین محترم با رعایت دقیق نکات آنها کیفیت ساختمانها را روز بروز بالا ببرند .

 

لازم به ذکر است مقررات ملی ساختمان کلیه مجاری قانونی خود را طی کرده و امیدواریم با رعایت آن بتوانیم سهمی در حفظ جان و سلامت شهروندان داشته باشیم .
بنابراین نقطه شروع همان کلاه ایمنی است البته قبل از آن باید باور قلبی بوجود آید و واقعیت ها را پذیرفت هرچند حرف حق همیشه تلخ است ، در خاتمه سخن خود را با کلامی از خواجه شمس الدین حافظ شیرازی به اتمام می رسانم و التماس دعا دارم :
حافظ وظیفه تو دعا گفتن است و بس در بند آن مباش که نشنید و یا شنید

 

عوامل موثر در مقاوم سازی ساختمان و نقطة شروع آن

 

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد